/
Bruggen slaan en de balans houden
Voor SLO stond 2022 in het teken van basisvaardigheden, actualisatie van kerndoelen en examenprogramma’s en praktijkgerichte programma’s in het vmbo en de havo. Ook werden de contouren van een periodiek onderhoud van het curriculum duidelijk: als een curriculum APK. Jindra Divis, voorzitter van het bestuur, over de ontwikkelingen in 2022: “Meer inhoudelijke samenhang in het curriculum en goede samenwerking met het onderwijsveld: samen zoeken we de balans.”
Onderwijs in Nederland: altijd in beweging, grote verwachtingen en iedereen heeft er een mening over. In die dynamiek is de rol van SLO als curriculumexpert aanwezig en richtinggevend. In een technische briefing in maart lichtte SLO in de Tweede Kamer toe dat leerlingen, leraren, schoolleiders, bestuurders en veel betrokken organisaties na een lang maatschappelijk en politiek debat behoefte hebben aan duidelijkheid over het curriculum. In april gaf het ministerie van OCW de opdracht aan SLO om de kerndoelen voor het primair onderwijs, onderbouw voortgezet onderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs te actualiseren.
Kerndoelen: complex maar gedegen proces
Jindra Divis: “We zijn blij dat we voortvarend aan de slag konden met de actualisatie voor Nederlands, rekenen en wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid. We hebben kerndoelenteams samengesteld met leraren, vakexperts en curriculumexperts. Voor elk team is er een advieskring met vakverenigingen, lerarenopleiders en relevante maatschappelijke organisaties, die meekijken naar de tussenproducten. Zij geven feedback en advies voor een beter eindresultaat, om te voorkomen dat je als team in een tunnelvisie terechtkomt.”
Jindra is zich bewust van de complexiteit bij de actualisatie. “In dit proces wil je openstaan voor alle geluiden. Tegelijkertijd zijn er wensen die elkaar soms tegenspreken. Dat is de balans die we steeds zoeken. Je kunt niet iedereen tevreden stellen. We hebben daarom een zorgvuldig proces ingericht en dat loopt goed. Mensen vinden het leuk en interessant om eraan mee te werken.” Inmiddels zijn we ook gestart met de kerndoelen voor burgerschap en digitale geletterdheid. Na de zomer van 2023 starten ook de teams van de overige vijf leergebieden: mens & maatschappij, mens & natuur, kunst & cultuur, moderne vreemde talen, en bewegen & sport.
Samenhang in curriculum
De kerndoelen komen er in ieder geval een stuk concreter uit te zien. In de loop van 2023 wordt dat duidelijk voor Nederlands, rekenen en wiskunde en digitale geletterdheid en worden de contouren van het nieuwe curriculum zichtbaar. Het beproeven in de praktijk zal eerst op kleine schaal gebeuren, zo kijkt Jindra vooruit.
De actualisatie van examenprogramma’s in het voortgezet onderwijs worden volgens hetzelfde stramien aangepakt: ook hier werken leraren, vakexperts en curriculumexperts in teams met advieskringen. “Waar ik trots op ben is dat wij een gemeenschappelijke architectuur hebben gemaakt, met verschillende onderwijsprofessionals. Daarbij hebben we ook gekeken hoe ze dat in andere landen doen. Het houdt in dat je dezelfde manier van beschrijven of taal aanhoudt voor alle kerndoelen. Zodoende kun je leerdoelen beter vergelijken en zorgen we ervoor dat het curriculum één samenhangend geheel wordt.”
Tekst: Carolien Nout
Basisvaardigheden gericht verbeteren
SLO boog zich in 2022 ook over de versterking van basisvaardigheden, omdat politiek, maatschappij en de onderwijssector daar een grote urgentie ervaren. We hebben in kaart gebracht wat de basisvaardigheden inhouden voor de leergebieden taal-Nederlands en rekenen-wiskunde. Ook zijn (curriculaire) kennis en tools beschikbaar gesteld waarmee onderwijsprofessionals de basisvaardigheden kunnen versterken. Sanne Tromp, directeur kennis en innovatie: “Over de gehele linie is het wat betreft de basisvaardigheden geen kommer en kwel in Nederland, maar er zijn wel degelijk verbeterpunten. Onze boodschap is om steeds precies te kijken waar het knelpunt zit en dat gericht aan te pakken. Bijvoorbeeld dat leerlingen die op een hoog rekenniveau zitten niet genoeg worden uitgedaagd. Ook is het belangrijk om te zorgen voor een rijk en samenhangend curriculum waarin basisvaardigheden van taal en rekenen in elk vak terugkomen.”
Praktijkgericht programma voor vmbo en voor havo verder ontwikkeld
Het meerjarige traject voor een praktijkgericht programma voor het vmbo heeft in 2022 dertien concept-examenprogramma’s opgeleverd die in het schooljaar 2022-2023 worden uitgeprobeerd op pilotscholen. Ook voor het havo ontwikkelt SLO samen met elf scholen twee brede praktijkgerichte examenprogramma’s. Op dit moment onderzoeken zij hoe de inhoud van de kleine variant-programma’s omgezet kan worden naar volwaardige praktijkgerichte examenprogramma’s Technologie en Maatschappij.
Periodiek onderhoud van het curriculum
Verder denkt SLO op verzoek van de minister van OCW mee over een systeem om het curriculum periodiek te herijken. Jindra: “De huidige actualisatie heeft een lange aanloop gehad. Hoe zorg je ervoor dat dit in de toekomst vloeiender verloopt? Dat moet je organiseren en periodiek onderhouden. Ervaringen uit de onderwijspraktijk, wat uit onderzoekcentra naar voren komt en maatschappelijke ontwikkelingen krijgen daarin een plek. Ook hier hechten wij aan samenwerking met alle betrokkenen in het onderwijsveld.
Researchcentrum en leerstoel
Het was al eerder aangekondigd maar nu krijgt het vorm: in 2022 is de basis gelegd voor samenwerking met Universiteit van Amsterdam in een nieuw Research Center for Curriculum Studies (RCCS). Het RCCS maakt samenwerking mogelijk tussen onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam (UvA)en SLO-curriculumontwikkelaars en -onderzoekers. Jaarlijks stellen we samen met de UvA een programma op met activiteiten op het gebied van onderzoek, onderwijs en valorisatie. Sanne: “Zo trekken we samen op in curriculumonderzoek. Verschillende vakken, maar ook onderwijswetenschappen, krijgen daarin een plek. We willen bijvoorbeeld een brug slaan tussen landelijke kaders en de uitwerking in de praktijk. Wat leraren nodig hebben en wat we kunnen leren van curriculumontwikkeling die op scholen plaatsvindt. Meer verbinding maken dus en voorzien van kennis uit onderzoek.” Met ingang van het studiejaar 2022-2023 heeft SLO de leerstoel Curriculum Studies in samenwerking met de UvA geïnitieerd. De nieuwe leerstoel verankert de aandacht voor het curriculum binnen de onderwijswetenschappen. Een ontwikkeling die volgens Sanne naadloos aansluit bij het toenemende maatschappelijke belang van het curriculum: “De samenleving vraagt veel van scholen. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we leraren en scholen niet overladen?” In de loop van 2023 wordt bekend welke hoogleraar deze leerstoel zal vervullen.
Werken voor het hart van het onderwijs
Het moge duidelijk zijn: ook in 2022 hebben medewerkers van SLO, met de naweeën van de coronabeperkingen, veel werk verzet. De organisatie is gegroeid: nieuwe medewerkers hebben hun plek gevonden. Diversiteit en werkervaring in de onderwijspraktijk is belangrijk voor SLO. Dat maakt de afstand die wel eens wordt ervaren tussen theorie en praktijk kleiner, denkt Sanne. In 2022 heeft SLO intensiever contacten gelegd met stakeholders in het onderwijs, in de context van de actualisatie van het curriculum. Bijvoorbeeld met de Inspectie van het Onderwijs, sectororganisaties, vakbonden, ouderorganisatie, schoolleidersorganisatie, het Cito en CvTE, het LAKS, de Onderwijsraad en vertegenwoordigers van landelijke vakverenigingen. “Het maakt ons meer zichtbaar en wat minder onbekend en misschien ook minder onbemind,” zegt Sanne met een lach. “Iedereen in het onderwijs heeft belang bij een actueel en eigentijds curriculum. Dat wij daar verbindingen kunnen leggen maakt ons werk waardevol.”